Przewlekłe stany zapalne to obecnie jedna z najczęstszych przyczyn chorób o podłożu autoimmunologicznym oraz chorób przewlekłych. Szacuje się, że około 2- 8 % ludzi choruje na choroby z autoagresji, natomiast choroby przewlekłe dotyczą już prawie połowy populacji Polski. Choroby te nie poddają się leczeniu, ponieważ medycyna akademicka proponuje leczenie objawowe, które nie obejmuje przyczyn choroby. Ponadto nawet trzech na pięciu mieszkańców globu kończy życie z powodu związanych z zapaleniami schorzeń – m.in. udarów, chorób serca, przewlekłych chorób układu oddechowego, otyłości, cukrzycy, alergii, nawet raka. Wachlarz problemów związanych z zapaleniami jest jednak dużo szerszy i obejmuje m.in. choroby jelit, stawów, zaburzenia neurologiczne, w tym depresję czy chorobę Alzheimera. Jednocześnie odkrywane są nowe, powodowane zapaleniami zagrożenia.

FIZJOLOGIA Skąd się biorą stany zapalne w organizmie?

Mikro stany zapalne są obecne w organizmie cały czas. Spowodowane są między innymi metabolizmem komórkowym, w trakcie, którego wytwarzane są toksyny wymagające neutralizacji i wydalenia. W procesie tym, jak również podczas produkcji energii ATP, powstają wolne rodniki, czyli wysoko reaktywne cząsteczki, które przyczepiając się do białek, niszczą je, przekształcając w toksyczne dla nas substancje, co jest przyczyną stresu oksydacyjnego w naszym organizmie. W warunkach zdrowia, kiedy organizm jest dobrze odżywiony na poziomie komórkowym, czyli obecne są wszystkie niezbędne witaminy i składniki mineralne, nasze ciało zachowuje homeostazę i zdrowie neutralizując wolne rodniki, usuwając toksyny i patogeny oraz komórki nowotworowe, które powstają w naszych tkankach każdego dnia.

Aby organizm mógł sprostać zadaniom neutralizowania i wydalania toksyn endo- i egzogennych, walce z patogenami i produkcji energii musi być w dobrej kondycji psychofizycznej, a więc musimy zadbać o odpowiednią aktywność, sen i dietę.

Jeżeli jednak nasza dieta jest uboga, składa się z wysoko przetworzonych produktów, ponadto narażeni jesteśmy na zanieczyszczenie powietrza, wody, pożywienia (sztuczne nawozy) i przewlekły stres, nasze ciało nie jest w stanie zneutralizować zagrożenia, czego wyrazem jest chroniczny stan zapalny, który może dotknąć dowolną część: ciała: jelit, gardła, oskrzeli, narządów rodnych i innych organów i zamanifestować się w postaci choroby.

OSTRY STAN ZAPLANY

Ostry stan zapalny jest wynikiem działań naprawczych organizmu, które są odpowiedzią na uraz lub wniknięcie patogenu, wirusa lub bakterii do naszego organizmu. Jest zjawiskiem fizjologicznym, koniecznym w procesie zdrowienia. W badaniach ambulatoryjnych jest on wyrażony przez wysokie stężenie wskaźnika białka C- reaktywnego CRP oraz podwyższony poziom limfocytów. Kiedy infekcja zostanie wyleczona, białko CRP spada., choć wyższy poziom limfocytów może się jeszcze przez chwilę utrzymywać. Ostry stan zapalny wraz z jego objawami: podwyższoną temperaturą, rumieniem, obrzękiem jest wyrazem zdrowego układu odpornościowego i jest zjawiskiem wysoce pożądanym.

Jako fizjoterapeuta często pracuję z tkankami w ostrym stanie zapalnym i często jest to stosunkowo łatwa praca, ponieważ tkanki są w stanie gotowości, podwyższonego metabolizmu, organizm rozpoczął proces leczenia i trzeba tylko dać odpowiednie bodźce, żeby zdolności naprawcze organizmu skierować w odpowiednią stronę. Dlatego szybka reakcja na ostry stan zapalny, w większości przypadków, przynosi szybkie efekty.

Czasami jednak reakcja układu odpornościowego na uraz lub, częściej, infekcję jest nadmierna, co może skończyć się poważnymi powikłaniami a nawet śmiercią. Obserwowaliśmy takie zbyt agresywne reakcje układu immunologicznego podczas pandemii Covida – 19.

CHRONICZNE STANY ZAPALNE

Chroniczny stres, nadaktywność układu współczulnego, wysoko przetworzona dieta prozapalna, niedobór snu, odpoczynku oraz składników odżywczych, witamin i minerałów, narażenie na toksyczne substancje chemiczne, zanieczyszczone powietrze, woda i pożywienie, powtarzające się infekcje, zaburzenia układu odpornościowego mogą być przyczyną rozwoju chronicznych stanów zapalnych. Bardzo często na początku rozwijają się one bezobjawowo i przez wiele lat mogą pozostać niezauważone, wyniszczając organizm.

Istnieje ścisła zależność między układem immunologicznym i układem nerwowym. Komórki obu tych układów są zdolne do syntezy mediatorów (np. neuroprzekaźników, cytokin prozapalnych takich, jak: czynnik martwicy nowotworów, interleukina 1β, interleukina 6), które są uwalniane w odpowiedzi na pojawienie się patogenu lub uszkodzenie tkanek. Na błonach komórkowych znajdują się receptory dla tych neuroprzekaźników.. Ich pojawienie się prowadzi do zapoczątkowania miejscowej odpowiedzi zapalnej, co powoduje usunięcie czynnika chorobotwórczego i powrót tkanek do stanu fizjologicznego. Deregulacja układu immunologicznego lub niewłaściwa komunikacja między układem nerwowym i immunologicznym może spowodować niewłaściwą odpowiedź prozapalną, która przerodzi się w przewlekły stan zapalny. Markerami chronicznego stanu zapalnego są interleukiny (1. i 6.) oraz TNF-alfa.

Wśród chorób, do rozwoju których przyczynia się chroniczny stan zapalny, należą m.in.: nadciśnienie tętnicze, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, cukrzyca typu 2, a także choroby nowotworowe, zapalenie stawów, miażdżyca, zespół jelita drażliwego oraz depresja.

Rozwojowi chronicznych stanów zapalnych sprzyjają:

@ nietolerancje pokarmowe (np. zespół nieszczelnego jelita)
@ SIBO
@ zakażenia pasożytnicze, drożdżyca
@ Helicobacter pylori
@ Blastocystis hominis
@ wirusy EBV – wirus Ebsteina – Barra EBV
@ paradontoza
@przewlekła infekcja zatok
@wysoki poziom histaminy, zaburzenie wytwarzania hormonu DAO
@wysoki poziom homocysteiny
@kryptopiroluria
@bolerioza

ROLA NERWU BŁĘDNEGO

Odpowiedź organizmu na stan zapalny jest kontrolowana i równoważona przez czynniki przeciwzapalne. Do mechanizmów kontrolujących stan zapalny zaliczamy m.in. oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczową oraz układ współczulny, ponieważ zarówno adrenalina, jak i glikokortykoidy wydzielane przez nadnercza mają działanie przeciwzapalne. Duży stres o charakterze przewlekłym powoduje wzrost glikortykoidów we krwi mających działanie immunosupresyjne, co w dłuższej perspektywie jest czynnikiem ryzyka zapadanie na częste infekcje.

Przejdźmy teraz do przeciwzapalnych właściwości układu przywspółczulnego i jego głównej części – nerwu błędnego. Właściwości przeciwzapalne nerwu błędnego po raz pierwszy zostały stwierdzone w 1950 roku. Podczas badania wprowadzono do krwi lipopolisacharydy bakteryjne LPS , co spowodowało uwolnienie cytokin prozapalnych i aktywację nerwu błędnego, a w rezultacie zmniejszenie stanu zapalnego. Przecięcie włókien dziesiątego nerwu czaszkowego ten efekt zniwelowało.

Drogą modulowania i kontrolowania odpowiedzi na stan zapalny jest przeciwzapalna ścieżka cholinergiczna aktywizowana przez układ przywspółczulny, którego głównym komponentem jest nerw błędny. Endogenna, na skutek pojawienia się cytokin prozapalnych, lub egzogenna (elektryczna) stymulacja nerwu błędnego prowadzi do zwiększonego uwalniania acetylocholiny ACh (również syntetyzowanej przez limfocyty T). Jest ona głównym neuroprzekaźnikiem układu cholinergicznego (powstaje w wyniku syntezy choliny i acetylokoenzymu A). Acetylocholina wiążę się z receptorami nikotynowymi znajdującymi się w błonie komórkowej makrofagów i wzbudza szlak transdukcji sygnału, którego efektem jest zmniejszenie syntezy cytokin prozapalnych przez te komórki, a w konwekcji zahamowanie stanu zapalnego. Nerw błędny wzmacnia również syntezę komórek macierzystych, co pozwala na regenerację tkanek i obniża stan zapalny.

Funkcje acetylocholiny to:

• wpływ na plastyczność neuronów
• powstanie engramów (śladów) pamięciowych
• wpływ na procesy poznawcze, nastrój, motywację, skupienie
• pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego
• zwiększenie wydzielania soku żołądkowego
• wzrost perystaltyki przewodu pokarmowego
• spadek częstości skurczów serca
• regulacja uwalniania neuroprzekaźników (m.in. GABA, glicyna) i endokannabinoidów
• wspomaga uczenie się i zapamiętywanie
• powoduje wzrost wydzielania gruczołów
• powoduje skurcz mięśni gładkich układu pokarmowego, oddechowego, pęcherza moczowego
• powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych
• regulacja uwalniania neuroprzekaźników
• rozszerzanie naczyń mózgowych
• regulacja uwalniania dopaminy

Szlaki cholinergiczne znajdują zastosowanie w leczeniu chorób związanych z zaburzeniami pamięci (np. amnezji, demencji, choroby Alzheimera i innych), których leczenie opiera się na zwiększeniu poziomu acetylocholiny w mózgu poprzez podanie inhibitorów rozkładu ACh. Ponieważ leczenie farmakologiczne wiąże się z poważnymi skutkami ubocznymi (taktryna wykazuje działanie hepatotoksyczne) rozpoczęto badania nad roślinami wykazującymi podobne właściwości.

Wyniki badań in vitro oraz in vivo na zwierzętach wskazują, że działanie na układ cholinergiczny (zwiększenie transmisji cholinergicznej) poprzez min. hamowanie rozpadu ACh wykazują substancje aktywne w kokoryczu, miłorzębie japońskim, ostropeście plamistym, szałwii czerwonej i żeń-szeniu. Ponadto szafran uprawny wykazuje działanie cholinomimetyczne zaś wiciokrzew japoński wzmacnia odpowiedź receptorów muskarynowych i nikotynowych, czułych na acetylocholinę.

Inną metodą zwiększenia poziomu ACh jest elektrostymulacja nerwu błędnego, która znajduje zastosowanie w leczeniu chorób Alzheimera,, RZS (Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów) czy chorobach zapalnych jelit (WZJG, choroba Leśniowskiego-Crohna).

Uszkodzenie włókien nerwu błędnego może nastąpić w wyniku np. cukrzycy (zarówno typu I jak i II)! poprzez nasilone procesy glikacji (niszczenie aminokwasów poprzez przyłączenie do nich cząsteczek cukru). Wskazuje się również na przewlekłe infekcje (zwłaszcza boreliozę) i towarzyszący im przewlekły stan zapalny.

Patofizjologia licznych chorób autoimmunologicznych obejmuje czynniki genetyczne i środowiskowe. Przewlekły stres, jest jednym z nich i może nasilać przesiąkliwość bariery jelitowej, modyfikować działanie układu immunologicznego oraz stymulować układ współczulny, hamując aktywność nerwu błędnego. Takie zaburzenie równowagi wiąże się ze stanem sprzyjającym stanom zapalnym. Neuromodulacja tego zaburzenia oparta na elektrostymulacji nerwu błędnego i jego przeciwzapalnych właściwościach może stanowić potencjalną metodę leczenia chorób zapalnych i autoimmunologicznych.

ZAPOBIEGANIE I NATURALNE LECZENIE STANÓW ZAPALNYCH

SUPLEMENTACJA:

Koenzym Q10, Pycnogenol, glutation, kwasy Omega 3, kwas alfa-linolinowy, magnez, Boswelia (kadzidłowiec – oilbanum) – olejek. Imbir – inhibitor COX-2 i NK-KB, kurkuma, wierzba pospolita, wiązówka błotna: aspiryna, olej z czarnuszki, kolendra – nasiona, koper włoski, pieprz czarny, kwercetyna, wit C, wit D3, wit. E, B complex.

DIETA

Aby kontrolować stany zapalne w naszym organizmie należy przede wszystkim utrzymywać wyrównany poziom cukru, ponieważ wysoki poziom glukozy stymuluje produkcję białka CRP i IL – 6. Wskazana jest dieta niskoglikemiczną, bogata w błonnik oraz jedzenie co najmniej 5 posiłków dziennie, żeby nie doprowadzać do hipoglikemii. Jeśli występują problemy z zaśnięciem lub wybudzanie się w nocy, oprócz zażywania magnezu i ashvagandy przed snem, należy zapewnić sobie małą, wysokobłonnikową przekąskę (bez cukru, bez mąki białej).

Wskazane są takie produkty jak: seler, zielona paryka (hamuje wydzielanie cytokiny IL -6), jarmuż, szpinak, trawy jadalne (zawierają kwas alfa – linolinowy, który jest podstawowym budulcem kwasów omega 3), wysokiej jakości oliwa (gorzka, butelkowana w ciemnym szkle). Ryby; sardynki, makrele, śledzie, pstrąg alpejski, dziki łosoś. Ponadto nasiona chia, orzechy włoskie, tasznik, portulaka pospolita, olej z pestek dynii, siemie lniane i nasiona konopi, kiełki rzodkiewki, świeża bazylia ( źródło kwasów omega 3), dziko rosnące jabłka, kapary, cebula, borówka billberry, borówka brusznica, czarne porzeczki, czarny bez (inhibitor koenzymu COX – 2 (prozapalny)) , kakao (inhibitor cytokiny TNF, CRP, IL -6, źródło magnezu – inhibitor stanów zapalnych), herbata rumiankowa (obniża poziom histaminy), czerwone wino ( zawiera rosweratrol, silny antyoksydant, który pokonuje barierę krew – mózg),

Jeśli nie ma przeciwskazań warto regularnie stosować kilkunastogodzinne /kilkudniowe, raz w tygodniu/na miesiąc, posty. Takie posty pozwalają m.in. na rekonfigurację naszych komórek i oczyszczenie się z wielu zbędnych metabolitów i toksyn.

STYL ŻYCIA

Jak zawsze, jeśli chodzi o leczenie chorób przewlekłych, duże znaczenie ma higiena dnia codziennego i wprowadzanie zdrowych nawyków.
Kluczowa, dla prawidłowej pracy nerwu błędnego, jest regulacja cyklu dobowego. Czas jego głównej aktywności przypada na godziny nocne, dokładnie na czas snu głębokiego, kiedy zachodzi bardzo intensywna regeneracja organizmu oraz oczyszczanie mózgu ze szkodliwych białek tau. W artykule: https://gabinetsurya.pl/?s=leczenie+bezsennosci znajdziecie dużo wskazówek, w jaki sposób zapobiegać bezsenności i co zrobić, żeby poprawić jakość snu.
Tutaj wspomnę tylko o tym, że pomocna będzie codzienna, kąpiel w soli Epson przed snem, ponieważ magnez wykazuje działanie uspokajające i przeciwzapalne.

Ponadto należy zadbać o regularny relaks i odpoczynek, jak również zapewnić sobie zdrowy poziom stresu (czynności, które pobudzają układ nagrody lub takie, które powodują kontrolowany dyskomfort wzmacniając działanie nerwu błędnego), uczyć się rozwiązywać trudne sytuacje na bieżąco, nie dopuszczając do gromadzenia się obciążających nas długów, zaległości, konfliktów zewnętrznych lub wewnętrznych. Nauka asertywności, utrzymywania zdrowych granic, pozytywnego myślenia i ciepłych, bliskich, wzmacniających nas relacji z przyjaciółmi lub rodziną zdecydowanie wzmocni nasz układ przywspółczulny oraz zmniejszy ryzyko pojawiania się przewlekłych stanów zapalnych. Odkryto dużą zależność między samotnością i wykluczeniem społecznym a obniżeniem odporności.

Innym aspektem harmonijnej pracy umysłu, wzmacniającym nervus Vagus, jest skupianie się na jednej czynności na raz. Wielozadaniowość rozregulowuje pracę tego nerwu. Kolejną dobrą praktyką polecaną przez lekarzy medycyny funkcjonalnej są bose spacery po lesie, plaży, ziemi oraz terapia tlenem hiperbarycznym

W poprzednim odcinku pisałam o znaczeniu ćwiczeń fizycznych dla wzmocnienia pracy nerwu błędnego. Jeśli dotrwaliście ze mną do tego momentu rozważań o nerwie błędnym i śledziliście moje poprzednie wpisy to macie już dużą wiedzę o zależności między aktywnością fizyczną a zdrową pracą serca, nerwu błędnego i długowiecznością. Codzienny ruch jest również jednym z najważniejszych czynników przeciwzapalnych pod warunkiem, że nie są to ćwiczenia wyczerpujące. Zbyt intensywne treningi mogą prowadzić do wzrostu infekcji i wyczerpania organizmu.