W ostatnim czasie coraz częściej spotykamy w gabinecie pacjentów, którym lekarz zalecił operację kręgosłupa i którzy nie chcąc się uciekać do ostatecznych rozwiązań szukają porady i innych możliwości leczenia bólu kręgosłupa. Operacja jest zawsze poważną ingerencją w organizm dlatego należy pamiętać, szczególnie rozważamy zabieg chirurgiczny kręgosłupa szyjnego, że metoda ta wiąże się z ryzykiem nawrotu choroby oraz ryzykiem komplikacji i koniecznością reoperacji. Czasami operacja jest jedynym rozwiązaniem i wtedy kluczowym pytaniem jest kiedy, gdzie i kto ma operować? Jednakże zanim podejmiemy taką decyzję warto zapoznać się z badaniami naukowymi na temat różnych metod leczenia schorzeń kręgosłupa.

Poniżej przytaczam fragmenty książki pt. „Terapia manualna kręgosłupa” dr. Kennetha A.Olsena dotyczące wyników badań naukowych ukazujących skuteczność różnych metod leczenia chorób kręgosłupa, w tym metody chirurgicznej. Badania dotyczą odcinka szyjnego oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zachęcam do zapoznania się z poniższym tekstem, bowiem niewątpliwie, w razie konieczności wyboru, wiedza ta ułatwi Państwu podjęcie decyzji o leczeniu ,operacyjnym lub zachowawczym, przewlekłego bólu kręgosłupa.

Pierwszy opis dotyczy badania randomizowanego czyli porównania wyników leczenia u osób z dużą przepukliną dysku w odcinku lędźwiowym kręgosłupa metodą operacyjną lub zachowawczą (rehabilitacja).

„W przeprowadzonym ostatnio badaniu Thomson i wsp. porównywali wyniki leczenia chirurgicznego i zachowawczego chorych z protruzją krążka międzykręgowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa z objawami zespołu korzeniowego. Uzyskane po 6 i 12 miesiącach wyniki nie wykazały różnic dotyczących nasilenia bólu, stopnia niepełnosprawności, upośledzenia funkcji w dwóch odmiennie leczonych grupach chorych. Przytaczane tu badania wskazują, że w przypadku braku tak poważnych objawów jak  nietrzymanie moczu/kału i postępujących zaburzeń ruchomości , należy wyczerpać wszystkie możliwe sposoby niechirurgicznego leczenia przepukliny krążka międzykręgowego, ze szczególnym uwzględnieniem leczenia fizjoterapeutycznego, polegającego na wykonywaniu ćwiczeń czynnych i ogólno kondycyjnych”.(str.120)

O  ryzyku komplikacji w odcinku szyjnym kręgosłupa po manipulacji z impulsem w kierunku rotacji oraz po zabiegach chirurgicznych autor książki „Terapia manualna kręgosłupa” pisze co następuje:

„Ryzyko powstania poważnych komplikacji w wyniku stosowania technik manipulacji na odcinku szyjnym kręgosłupa tak naprawdę nie zostało określone. Rivett i Millburn podali, że wskaźnik występowania poważnych powikłań dotyczących układu nerwowego i naczyniowego mieści się w szerokim zakresie od 1: 50 tys. do 1:1 mln. wykonanych manipulacji”(str.86)

I dalej:

„Poziom ryzyka doznania poważnego urazu w wyniku manipulacji na odcinku szyjnym kręgosłupa jest bardzo niski w porównaniu z ryzykiem powstania istotnych niepożądanych skutków ubocznych w wyniku innych zabiegów. Przykładowo szanse wystąpienia poważnego krwawienia z przewodu pokarmowego w następstwie przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLP) jest szacowane na 1:1000 przypadków w porównaniu z 6:10 mln. wykonanych manipulacji na odcinku szyjnym kręgosłupa (….) W przypadku zabiegów chirurgicznych wykonywanych na odcinku szyjnym kręgosłupa ryzyko komplikacji szacuje się na 16:1000 zabiegów. Dlatego też biorąc pod uwagę opisany poziom ryzyka niepożądanych następstw innych sposobów leczenia, należy zaznaczyć, że ryzyko związane z manipulacjami na odcinku szyjnym kręgosłupa jest bardzo niskie, a szanse uzyskania zadawalających wyników leczenia są całkiem wysokie.” (str.87) 

Poniżej przedstawiam szczegóły badania, które obejmuje porównanie skuteczności leczenia bólu kręgosłupa za pomocą trakcji kręgosłupa oraz leczenia chirurgicznego:

„Zaprezentowane przez Fritza i WSP. Wstępne wyniki leczenia grupy pacjentów z zespołem korzeniowym odcinka lędźwiowego kręgosłupa ( ból w kończynach dolnych z objawami ucisku na korzeń nerwowy) z wykorzystaniem trakcji przyniosły obiecujące rezultaty w leczeniu chorych, u których następowała peryferalizacja objawów w czasie wykonywania wyprostu odcinka lędźwiowego lub dodatni objaw skrzyżowanego SLR( <45 st. zgięcia biodra). Pacjenci z bólem dolnego odcinka kręgosłupa oraz bólem w kończynie dolnej i objawami ucisku na korzeń nerwowy ( dodatni objaw SLR lub obecność objawów neurologicznych w kończynie dolnej) zostali losowo przydzieleni do dwóch grup: w pierwszej stosowano protokół ćwiczeń wyprostnych odcinka lędźwiowego kręgosłupa przez 6 tygodni, w drugiej zaś zabiegi trakcji na odcinku lędźwiowym przez dwa tygodnie w połączeniu z ćwiczeniami wyprostnymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W badaniu przeprowadzonym po 2 tygodniach u pacjentów, u których wykonywano trakcję, stwierdzono poprawę stanu funkcjonalnego oraz spadek poziomu lęku związanego z bólem, jaki może się pojawić pod wpływem aktywności fizycznej. Badania przeprowadzone po 6 tygodniach nie wykazały różnic międzygrupowych w zakresie stanu klinicznego pacjentów. Dalsza analiza danych uzyskanych podczas wstępnego badania wykazała jednak, że grupa pacjentów u których występowała peryferalizacja objawów podczas wykonywania wyprostu w lędźwiowym odcinku kręgosłupa lub dodatni objaw skrzyżowanego SLR, uzyskała lepsze wyniki w czasie badania przeprowadzonego po 2 i 6 tygodniach, jeśli zastosowano u nich trakcję na odcinku lędźwiowym.” (str.121)

Kolejne badanie dotyczy skuteczności leczenia chorych na LBP (ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym ) za pomocą manipulacji z impulsem i ćwiczeń leczniczych oraz leczenia , które obejmuje tylko ćwiczenia ogólno kondycyjne:

„W  badaniu Childsa i WSP. Uczestniczyło 131 pacjentów (w 18-60 r.ż.) z ostrym LBP, którzy zostali skierowani do fizjoterapeuty na leczenie. Pacjentów przydzielono losowo do dwóch grup. W pierwszej grupie na leczenie składały się dwie sesje szybkich manipulacji z impulsem na kręgosłupie oraz ćwiczenia lecznicze (manipulacje + ćwiczenia), w drugiej natomiast zastosowano same ćwiczenia(grupa ćwiczenia). Podczas dwóch pierwszych sesji terapeutycznych pacjenci z pierwszej grupy zostali poddani szybkim manipulacjom z impulsem oraz wykonywali ćwiczenia czynne z pełnym zakresem ruchomości. Pacjenci z drugiej grupy wykonywali ćwiczenia aerobikowi o niewielkim natężeniu oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie kręgosłupa. Pacjenci z obu grup przychodzili na wizyty dwukrotnie w pierwszym tygodniu terapii, a następnie raz w tygodniu przez kolejne trzy tygodnie. (w sumie 5 wizyt)

U pacjentów, u których zastosowanie manipulacji rokowało dobrze i którzy zostali włączeni do grupy manipulacje + ćwiczenia , zaobserwowano znaczną poprawę stanu klinicznego wyrażonego spadkiem nasilenia bólu  oraz poprawą stanu funkcjonalnego po tygodniu, a następnie po upływie 4 tygodni. Uzyskana poprawa utrzymywał się u tych chorych podczas badania kontrolnego wykonanego po 6 miesiącach (… ) W badaniu kontrolnym wykonanym po 6 miesiącach pacjenci, którzy spełniali warunki do poddania ich manipulacji, ale którzy nie zostali włączeni do grupy manipulacje + ćwiczenia, znacznie częściej stosowali farmakoterapię i korzystali z innych form pomocy oferowanej przez system opieki zdrowotnej oraz mieli większą absencje w pracy z powodu LBP niż chorzy z grupy, którzy zostali poddani zabiegom manipulacji.” (str.105-106)

Powyższe fragmenty jednoznacznie wskazują na skuteczność terapii manualnej oraz ćwiczeń leczniczych w leczeniu bólu kręgosłupa. Jedną z pomocnych metod może być również trakcja kręgosłupa, mechaniczna lub ręczna ( przytoczone badania na temat trakcji odnoszą się do trakcji mechanicznej, jednakże autor w dalszej części książki pisze również o skuteczności trakcji wielopłaszczyznowej, lokalnej, wykonywanej manualnie). Jednocześnie należy pamiętać, że istnieją również inne techniki rehabilitacji, jak na przykład masaż leczniczy lub terapia punktów spustowych, których skuteczność w leczeniu niespecyficznych bólów kręgosłupa (niemieccy naukowcy określają iż ok. 80 % bólów kręgosłupa nie posiada jednoznacznej przyczyny) również została potwierdzona w badaniach naukowych przytaczanych np. przez Leona Chaitowa w jego książkach.

Doświadczenie nabyte podczas praktyki fizjoterapeutycznej w naszym gabinecie pokazuje, iż skierowanie na zabieg chirurgiczny często dostają pacjenci na podstawie badań obrazowych (RTG, MRI, TM), bez szczegółowego wywiadu oraz badania klinicznego. Efektem tego jest próba leczenia kręgosłupa podczas gdy przyczyną bólu mogą być np. nadmiernie napięte, zwłókniałe mięśnie i zmiany chorobowe tkanek miękkich. Poniżej podaję przykład tego typu przypadku z naszego gabinetu:

Jedna z naszych pacjentek (66 lat) zgłosiła się do nas z bólem kręgosłupa szyjnego oraz zdjęciem (TM), którego opis przedstawiał wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego (dyskopatia oraz dehydratacja krążków międzykręgowych, osteofity.) Lekarz ortopeda zalecił rozważenie operacji kręgosłupa szyjnego. Wywiad oraz badanie kręgosłupa wykazało duże ograniczenie ruchu z bólem w końcowym zakresie (czucie twardo-elastyczne), właściwie we wszystkich kierunkach, w tym największe ograniczenie występowało w kierunku wyprostu, zgięcia bocznego po obu stronach i rotacji. Pacjentka narzekała na bóle głowy, uczucie nadmiernego napięcia, bólu i pieczenia w karku oraz bóle w okolicy łopatki. Nasilenie bólu nie było zależne od pory dnia. Pacjentka załamana perspektywą operacji i wielomiesięcznym bólem przejawiała nadwrażliwość na bodźce dotykowe oraz ruchowe. Ponieważ badanie w gabinecie nie wskazywało jednoznacznie na problem odkręgosłupowy a dodatnie testy oporowe, palpacyjne i obecność punktów spustowych oraz stan pacjentki wskazywał na duże napięcie mięśniowe rehabilitację rozpoczęto od masaży leczniczych, których celem było odżywienie i znormalizowanie napięcia tkanek miękkich kręgosłupa szyjnego. W następnej fazie leczenia  wprowadzono ćwiczenia czynne kręgosłupa szyjnego. Na życzenie pacjentki, z braku przeciwwskazań, zastosowano mechaniczną trakcję kręgosłupa (program mielopatia) o sile rozciągania przystosowanej do wieku i wagi pacjentki. Już po pierwszych 3 zabiegach masażu leczniczego stan pacjentki się poprawił a ból kręgosłupa zmniejszył się.  Po 10 zabiegach masażu  oraz 10 zabiegach trakcji pacjentka odczuwała ból sporadycznie, najczęściej jako reakcję na stres. Znacznie poprawiła się ruchomość w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz zniknęły bóle głowy. Po 2 miesiącach od zakończenia abonamentu trakcji i masaży leczniczych pacjentka zdecydowała się na powtórzenie 10 zabiegów masażu leczniczego. W tym czasie od początku terapii wykonywała również zalecone przez nas ćwiczenia w domu. Po drugiej serii masaży ból głowy i szyi całkowicie ustąpił i do teraz( 2 lata po zakończeniu terapii) nie powrócił.

Podsumowując, zarówno przytoczone przeze mnie badania jak i praktyka fizjoterapeutycza pokazuje, że decyzja o leczeniu kręgosłupa powinna być poważnie przemyślana i traktowana jako ostateczne rozwiązanie. Należy wypróbować wszystkie dostępne metody lecznicze, oraz zaangażować się w 100% w proces rehabilitacji, szczególnie systematyczne wykonywanie ćwiczeń leczniczych, które są zasadniczym elementem terapii kręgosłupa. Dopiero kiedy inne metody okażą się nieskuteczne i lekarze (ortopeda, neurolog, chirurg, rehabilitant) jednoznacznie zalecą operację kręgosłupa, a objawy bólowe lub zaburzenia funkcjonalne staną się bardzo uciążliwe w pełni uzasadniona jest decyzja o zabiegu chirurgicznym. Pamiętajmy jednak, o powodzeniu operacji i wyzdrowieniu w dużej mierze decyduje podjęta po zabiegu rehabilitacja.

www.gabinetsurya.eu